تئاتر گذرگاه در جشنواره تئاتر فجر / بازیگر شمایید، لطفاً طبق دستورالعمل اجرا کنید

در بروشورهایی که برای حضور مخاطبان چاپ شده، روند بازی در این تئاتر را به خوبی متوجه شده و می‌توانید آن را اجرا کنید. اما نخست باید مطمئن شوید هیچ فردی، هیچ صدای و هیچ نوری در آن فضا نباشد، حتی اگر نور یا صدا وجود داشت چند لحظه صبر کنید تا سکوت حاکم شود.

پاساژِ طراحی شده توسط مجریان این اجرا، را با گِیتی چند متری و سرپوشیده در میانه‌ی سالن عباس جوانمرد در خانه تئاتر پوشانده‌اند.

همه‌ی صحنه‌ی اجرای این تئاتر همان چند متر است که می‌توانید با داخل شدن در آن، صدای سکوت‌تان، راه رفتن، دویدن، ترسیدن یا خندیدنتان را بشنوید.

تعبیر گذرگاه از هر حرکت و رفتار

ماران بوناتزی - تکنسین اجرای نمایش "گذرگاه" - در گفت‌وگویی هدف از اجرای این چیدمان را نشان دادن نحوه‌ی عبور مردم از جایی مشابه یک تونل عنوان می‌کند و می‌گوید: مخاطبانِ این تونل، از طریق صداهایی که می‌شنوند، رفتارها و حرکت‌هایی را در تونل نشان می‌دهند.

او با اشاره به وجود یکسری حس گرها که با نور و صدا در این تونل بازی می کند، ادامه می‌دهد: ۳۵ صدای مختلف با توجه به حرکت و زنده بودن آن شخص در تونل شنیده می‌شود. وقتی مخاطب از تونل رد می‌شود حس نوستالژی از خاطراتِ خود را با صداهایی از آدم‌های مختلف می‌شنود. هر کدام از این صداها در گذرگاه، ۴۰ ثانیه شنیده می‌شوند البته به عکس‌العملِ هر شخص و براساس حرکت‌های افراد شنیده می‌شود.

وی موضوع این کار را به پناهنده‌هایی مرتبط می‌داند که توانسته‌اند از نقاط مختلف و با هر وسیله‌ای به فرانسه مهاجرت کنند و ادامه می‌دهد: هر کدام از ۳۵ صدایی که شنیده می‌شوند مشکلات، سختی زبان و فرهنگ جدیدِ ناشناخته را با خود همراه دارند که در خاطرات مهاجران و براساس سختی‌هایشان بازگو شده‌اند. در واقع صداهایی که هر مخاطب پشت سر می‌گذارد، براساس محیط و فضاهای خانوادگی است که می‌تواند به عنوان رنجِ مادر یا بچه، ترک محل یا ترک عجولانه خانواده با صداهای همهمه، یا صداهای درگیری مبارزه شنیده شود.

او وجود تونلِ گذرگاه را نیز نشان از تونلی می‌داند که سفرهای بی پایان با قطار، اتوبوس یا کامیون را نشان می‌دهد.

بوناتزی، آغازگر این ایده در ذهن طراح و کارگردان آن یعنی - پیر یودلوسکی - را مربوط به سال ۲۰۰۸ می داند و ادامه می‌دهد: کارگردان این کار در آن زمان در ملاقاتی که با شرکت زیمنس دارد، خاطراتِ تمام کارکنان و کارمندان آن را جمع‌آوری کرد که داستان‌های کوتاهی از مهاجران جنگ‌ها به فرانسه را بیان می‌کند و بعد از آن براساس شنیده‌ها، زمان و نور و صدا به حرکت درمی آیند.

تکنسین پروژه‌ی «چیدمان» با اشاره به این‌که این کار به صورت هشت نسخه با تم‌های مختلف، توسط آهنگسازی با نام «ژان پیر بلین» اجرایی شد، ادامه می‌دهد: براساس آن گفته‌ها، این موسیقیدان یکسری خاطرات را با صداها بازنمایی کرد. بنابراین این نسخه مجموعه‌ای از خاطرات شخصی، داستان‌ها و صداهایی است که معنای خاصی دارند و حرکت در گذرگاه می‌تواند به شیوه‌ای مؤثر، راهی برای درک خاطرات باشد.

۳۵ آهنگ از مجموعه‌ای از مهاجران و حسی که نوستالژیک شد

در دستورالعملی که در اختیار هر مخاطب برای حضور در این گذرگاه قرار می‌گیرد، «ژان پیر بلین» - آهنگساز - توضیحی را نوشته که در بخشی از آن آمده است؛ «این نسخه به مهمان‌نوازی شهر والنس از مهاجران اختصاص داده شده است. من از سال ۲۰۰۹ پروژه گذرگاه را شروع کردم. آن همیشه برای من پروژه‌ای با تمرکز بر پرسش حافظه بوده است. این چیدمان، بر اساس اصل گردآوری خاطرات در صدا است که پیش از ارائه در قالب تعاملی و با تمرکز بر تعدادی از تم‌های خاص در استودیو بازسازی می‌شوند. هر نسخه از چیدمان، مجموعه‌ای از خاطرات شخصی، داستان‌ها و صداهایی است که معنای خاصی دارند.

نقش من به عنوان آهنگساز به نوعی شبیه یک مجموعه‌دار است: گردآوری خاطرات به منزله اساس پروژه. این پروژه روندی است که پیش از آمیختن این مجموعه‌ها در قالبی بزرگ به بازآفرینی هر کدام از این مجموعه‌ها می‌پردازد. راه رفتن در این گذرگاه می‌تواند به شیوه مؤثر راهی برای درک خاطرات دیگران باشد و سرگردانی در این تونل خاطرات می‌تواند راهی باشد برای ادراک ذات و ژرفای این تجربیات.

بخت با ما یار بود تا خاطرات زنان، مردان و کودکان مهاجری را به اشتراک بگذاریم که ناگزیر به ترک سرزمین خود شدند. آنها در این راه از مناطقی گذشتن که به آنها به چشم یک بیگانه نگاه می‌کردند و با هدف شروعی دوباره پا به سرزمین‌های ناشناخته گذاشتند. صحبت‌های آنها به ما آموخت که به دنیا به گونه دیگری نگاه کنیم، تا خودمان را در دنیای حس کنیم تا آنها از آن فرار کرده‌اند، به صدای گوش بسپاریم تا آنها دیگر نمی‌شنوند یا هنگام رسیدن شنیده‌اند.

آهنگسازی در اینجا از اهمیت بسیار برخوردار است، احتمالاً به این دلیل که در اینجا چالش نه تنها برای انتقال یک تجربه حسی به مخاطب، بلکه برای تحریک یک تجربه بازتابنده در هر بیننده و شنونده است.»

پیر بلین، حتی هر ۳۵ صدای تهیه شده را براساس عناوین انتخاب شده، توضیح می‌دهد؛ «در نظر داشتیم برای این نمایش بخش‌هایی از گذشته هر فرد را یادآوری کنیم تا به این ترتیب زمینه دقیق به شیوه واضح منتقل شود.»

مانند «"مرز بلاروس؛ خانواده در یک وَن در بسته. صداهایی مثل گریه کودکان از وَن شنیده می‌شود. وسط زمستان است و جاده‌ها زمستانی، صداهایی از بیرون شنیده می‌شوند که به زبان روسی و اسلامی صحبت می‌کنند، صدای کوبیده شدن بر آهن شنیده می‌شود."

"سگ‌ها؛ خاطره‌ای از کودکی: فلانی فرار کرده است و افرادی در تعقیب او هستند. آنها یک سگ را به دنبال او فرستادند، او داخل یک چاه پنهان می‌شود تا سگ‌ها آنجا را ترک کنند."

"تظاهرات در آتن؛ پس از گذشتن از مدیترانه، از تظاهراتی عظیم در آتن سر در می‌آورم. ناسازگاری، زبان التقاطی و تنش‌ها با پلیس همراه شده است."

"عبور از جنگل؛ جایی میان ترکیه و بلغارستان جنگلی با گرگ‌های گرسنه و همه اینها تنها نیمی از مسیر است."

"باد؛ قطعه موسیقی نواخته شده بو عود، یادآور بادهای سرزمین‌مادری"

"دستگاه تایپ، یک مهاجر خاطرات یادگیری تایپ کردن را یادآوری می‌کند، همه به صورت ریتمیک در حال تایپ کردن هستند."»

پاساژ یا «چیدمان» که تا کنون در سه کشور هلند، لهستان و آلمان نیز اجرا شده است، از شنبه ۲۷ بهمن تا سوم اسفند از ساعت ۱۱ تا ۲۰ هر روز در سالن عباس جوانمرد خانه تئاتر اجرا می‌شود.

افتتاح این چیدمان در خانه تئاتر، جمعه ۲۶ بهمن از ساعت ۱۷ تا ۱۹ بود که یکی دو بار به دلیل مشکلات فنی مانند برق، متوقف و دوباره از سر گرفته شد.

سعید اسدی - مدیر بخش بین‌الملل سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر – ۲۵ اسفند درباره به تعویق افتادن اجرای نمایش فرانسوی «گذرگاه»، اعلام کرده بود که نمایش «گذرگاه» مشکلی برای ترخیص بار در مرز بازرگان داشت که این امر اجرای نمایش را با تأخیر مواجه کرد. سه اجرایی که از این نمایش برگزار نشد، بر اساس برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده، بعد از جشنواره تئاتر فجر ادامه خواهند داشت و مخاطبانی که بلیت خریداری کرده‌اند، می‌توانند با جابجایی بلیت خود این نمایش را ببینند.